ବହୁ ପୁରାକାଳର କଥା । ଦେଶ ମାତୃକା ବକ୍ଷରୁ ପରାଧୀନତାର ରବି ଅସ୍ତମିତ ହୋଇ ନ ଥାଏ । ଅନ୍ଧକାର ଅଶିକ୍ଷା ଜନୀତ ହତାଶାରେ ଯେଉଁଠି ଜନତା ଉପେକ୍ଷିତ ହୁଏ, ଆମେ ସେ ଦେଶର ସନ୍ତାନ ସନ୍ତତି । ବିକାଶର ତଣ୍ଟି ରୋଧକରି ଫିରୀଙ୍ଗୀ ବେପାରୀ ଆମକୁ ଏଇମିତି ଲୁଟି ଚାଲିଥାନ୍ତି । ଭାରତ ବର୍ଷକୁ ପରାଧିନତାର ବେଢ଼ି ପିନ୍ଧାଇ ଇଂରେଜମାନେ ଆମକୁ ଶାସନ କରୁଥାନ୍ତି, ପରାଧିନତାର କୋରଡ଼ା ମାଡ଼ ଖାଇ ଖାଇ ଆମେ ପ୍ରାୟ କୁବ୍ଜ ପାଲଟି ଯାଇଥାଉ । ତାହାକୁ ପ୍ରତିରୋଧ ଅବା ପ୍ରତିବାଦ କରିବାର ଶକ୍ତି ଆମ ଭିତରେ ଏକଠା ହୋଇ ନଥାଏ । ଅନୁନୟ ବିନୟ ଜରିଆରେ ସବୁ ହାସଲ କରିବା ଯେଣୁ ସମ୍ଭାବପର ନଥିଲା; ଆମ ସମସ୍ୟା ସେଇମିତି ରହିଥାଏ । ରାସ୍ତାଘାଟ ଠାରୁ ଶିକ୍ଷା ସଭ୍ୟତା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନଗ୍ରସର ହୋଇ ଆମେ ସବୁଠାରୁ ପଛରେ ପଡ଼ିଥାଏ । ଆମ ଦେଶରୁ କଞ୍ଚାମାଲ ସ୍ୱଳ୍ପ ମୂଲ୍ୟରେ ରପ୍ତାନୀ ହୋଇ ବିଦେଶରୁ ସେହି ଜିନିଷ ଆସି ଚଢ଼ା ଦାମରେ ଏଠି ବିକ୍ରି ହୁଏ । ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଦାରିଦ୍ର୍ୟରେ ସମସ୍ତେ ସଢ଼ୁଥାନ୍ତି । ଶିଳ୍ପର ଅନୁନ୍ନତି ଦେଶ ପ୍ରଗତିର ଅନ୍ତରାୟ ହୋଇ ଛିଡ଼ା ହୋଇଥାଏ ।
ଆମ ଦାବୀକୁ ଭୃକ୍ଷେପ ନ କରି ବିଦୋଶୀ ଶାସକ ଉଦାସୀନ ରହେ । ଫଳରେ ଶିକ୍ଷାୟତନଟିଏ ଖୋଜିଲେ ହତାଶ ହେବାକୁ ପଡୁଥାଏ । ତାହା ସ୍ୱପ୍ନ ପରି ସୁଦୂର ପରାହତ ହୁଏ । ଏତେବେଳେ ଗାଁ ଗହଳିରେ ଶିକ୍ଷିତ ଯୁବକଟିଏ ପାଇବା ବଡ଼ ମୁସ୍କିଲ ମନେହୁଏ । କାଁ-ଭାଁ ସ୍କୁଲ୍ କଲେଜ୍ଟିଏ ଥାଏ । ଶିକ୍ଷା ଆହୋରଣ କରିବା ସବୁଠୁ କଷ୍ଟକର ବ୍ୟାପାର । ପାଠ ଶାଠ ପଢ଼ିବା ପାଇଁ ବହୁ ଅସୁବିଧା । ଲୋକଙ୍କର ଆର୍ଥିକ ଅବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ସେତେ ସ୍ୱଚ୍ଛଳ ନଥାଏ । ଉକôଟ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ସାଙ୍ଗକୁ ଦୂର ଦୂରାନ୍ତକୁ ଯାତ୍ରା କରି ପାଠ ପଢ଼ିବା ଏକ ବ୍ୟୟ ବହୁଳ ବ୍ୟାପାର । ଏତେବେଳେ ଗରିବ ବାପୁଡ଼ାଟିଏ ପାଠ ପଢ଼ାଇବା ପାଇଁ ଯେ କେତେ ବଡ଼ ମାନସିକ ପ୍ରସ୍ତୁତି କରିଥାଏ, ତାହା ହୃଦୟଙ୍ଗମ ନ କଲା ଲୋକ ସହଜରେ ବୁଝି ପାରିବ ନାହିଁ ।
ସେଦିନ ମ୍ୟାଟ୍ରିକ ପରୀକ୍ଷା ଫଳ ପ୍ରକାଶ ପାଇବାକୁ କୁଆଡ଼େ ରେଡ଼ିଓ ସମ୍ବାଦ ପତ୍ରରେ ଖବର ପ୍ରଚାର କରାଯାଇଥାଏ । ଆସନ୍ତା କାଲି ଫଳ ଘୋଷିତ ହେବାକୁ ସ୍ଥିର ହୋଇଥାଏ । ଏକଥା ପ୍ରଧାନ ଶିକ୍ଷକ ଡ଼ାକି କହିଲେ । ଧୀରୁକୁ ରାତିରେ ନିଦ ନଥାଏ । ବିଛଣାରେ ଏପଟ ସେପଟ ପଡ଼ି ଖାଲି ମୁରୁକି ମୁରୁକି ହସୁଥାଏ । ମନେ ମନେ ଭାବୁଥାଏ, ଏଥର ସେ କଲେଜ୍ ଯିବ । କଲେଜ୍ ପଢ଼ୁଆ ପିଲା ହୋଇ ସହରରୁ ଯେତେବେଳେ ଗାଁ କୁ ଫେରିବ, ତା’ର ଆଦର ବଢ଼ିଯିବ । ରାତା ପାହିଲେ ସେ ବାବୁ ହୋଇଯିବ । ଆହୁରି ପାଠ ପଢ଼ି ସେ ବଡ଼ ସାହେବ ହେବ । ଗୋରା ବାବୁଙ୍କ ସହିତ ମିଶିବ । ମନରେ କେତେ ଯେ ଆଶାର ସମ୍ଭାର ନେଇ ସେ ବିଛଣାରୁ ଉଠିଲା । ସହଳ ନିତ୍ୟ କର୍ମ ସଂପାଦନ କରି ସେ ଏକ ମୁହାଁକେ ସହର ଧରିଲା । ମାତ୍ର ପରୀକ୍ଷା ଫଳ କାଗଜରେ ତା ନାଁ-ଟା ନ ପାଇ ସେ ଭାଙ୍ଗି ପଡ଼ିଲା । ମୁଖ ମଣ୍ଡଳ ଝାଉଁଳି ଗଲା । କେତେ ଦୁର୍ଭାବନା ମୁଣ୍ଡକୁ ଛୁଁଇଁଲା । କାଳ କଥା ଗୁଡ଼ାକ ସବୁ ପାଟିରୁ ବାହାରି ପଡ଼ିଲା । କାହାକୁ ବା ସେ ତା’ର ଏ ପୋଡ଼ା ମୁଁହଟାକୁ ଦେଖାଇବ । ବାପା ତ ରାଗିକି ପଞ୍ଚମ ହେବେ । ସାହି ପଡ଼ିଶା ସବୁ ଛି-ଛାକର କରିବେ । କହିବେ ଅର୍ଥ ସବୁ ତୋଷରପାତ କଲା କିନ୍ତୁ ବାପା ମା’ଙ୍କର କି ଲାଭ ହେଲା?” ସାଙ୍ଗ ସାଥିମାନେ ଥଟ୍ଟା ପରିହାସ କରିବେ । ବନ୍ଧୁ ବାନ୍ଧବ ଆତ୍ମୀୟ ସ୍ୱଜନମାନେ ତାଚ୍ଛଲ୍ୟ କରି ଉଠିବେ । ନାନା ମତ ମନ୍ତବ୍ୟରେ ବିଚରା ଶରବ୍ୟ ହେବ । ମୁହଁ ଉଠାଇ ସେ ବାଟ ଚାଲି ପାରିବ ନାହିଁ ।
ଲଜ୍ଜା ଅପମାନରେ ମୁଖ ମଣ୍ଡଳ ମଳିନ ପଡ଼ିଗଲା । କିଛି ଗୋଟାଏ ଉପାୟ ମୁଣ୍ଡକୁ ଢୁକିଲା ନାହିଁ । ବୁଦ୍ଧି ବାଟ କିଛି ଦିଶିଲା ନାର୍ହିଁ । ସେ ଭାବି ଭାବି ଗୋଟାଏ ତୋଟା ମାଳରେ ପହଞ୍ଚି ଗଲା, ଯେଉଁଠି ଶିଙ୍କୁଡ଼ିରେ ହାବୁଡ଼ି ପଡ଼ିଲା । ସେଇଠି ଆଣ୍ଠେଇ ପଡ଼ିଲା । କେତେ ଅତୀତ ବର୍ତ୍ତମାନ ହୋଇ ଛିଡ଼ା ହେଲା । ପିଲା ଦିନର ସବୁ ସ୍ମୃତି ମନେ ପଡ଼ିଗଲା ।
ସେ ପିଲାଟି ବେଳୁ କେମିତି ଭାରି ଜିଦିଆ ଥିଲା । ଯାହା ଜିଦ୍ ଧରିଥିବ ସେୟା । ସେଥିରୁ ଟିକିଏ ବିଚ୍ୟୁତ ହେଲେ ମା’ର ଚୁଟି ଟାଣି ମୁଣ୍ଡ ବାଳ ସବୁ ସଫା କରିଦେବ । ଚୁଡ଼ି ଟାଣି ଭାଙ୍ଗିଦେବ । ତାହାରି ଜିଦ୍ ଯୋଗୁ ବାପା ମା ଦୁଃଖ କଷ୍ଟରେ ରହି ତାକୁ ପାଠ ପଢ଼ାଇବା ପାଇଁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଯୋଗାଇ ଦେଲେ । ତାହାର ଗଭୀର ଅଧ୍ୟବସାୟ ଓ କଠୋର ସାଧନା ଫଳରେ ଗୋଟାଏ ପରେ ଗୋଟାଏ ପରୀକ୍ଷା ଅତିକ୍ରମ କରି ସେ ଏକାଦଶ ଶ୍ରେଣୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉନ୍ନିତ ହୋଇଗଲା । ଡ଼ିବିରି ଆଲୁଅ ତଳେ ୟା-ତା ପାଖରୁ ପୁସ୍ତକ ଖଣ୍ଡେ ମାଗି ଆଣି ଯେ ପାଠ ପଢ଼ିବା କେତେ କଷ୍ଟକର ତାହା ବଖାଣି ନ ହେଲେ ବି ଚିରନ୍ତନ ସତ୍ୟ । ପରିବାରର ଅଭାବ ଅସୁବିଧା ସାଙ୍ଗକୁ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକର ଅଭାବି ବିକ୍ରି ଭାରି ଯନ୍ତ୍ରଣା ଦାୟକ । ତଥାପି କଠୋର ପରିଶ୍ରମ କରି ସେ ମ୍ୟାଟ୍ରିକ ପରୀକ୍ଷାରେ ଅବତୀର୍ଣ୍ଣ ହେଲା । ମାତ୍ର ସବୁ ବିଧିର ବିଡ଼ମ୍ବନା । ଭାଗ୍ୟ ଏଥକୁ ସହାୟତା ଦେଲା ନାହିଁ । ଅଳ୍ପକେ ସେ ଅକୃତ କାର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଗଲା । ଲଜ୍ଜା ଅପମାନରେ ମଥା ଅବନତ ହେଲା । କାହା ଆଗରେ ସେ ମୁହଁ ଟେକି ଛିଡ଼ା ହେବ; ବାପାଙ୍କୁ କେମିତି ସାମ୍ନା କରିବ; ଇତ୍ୟାଦି ମନରେ ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଗୁଚ୍ଛ । ଏଥର ସେ ଅଣ୍ଟା ସଳଖି ଛିଡ଼ା ହେଲା । କିଛି ଗୋଟାଏ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବା ପୂର୍ବରୁ ଘରକୁ ପଛ କରି ସେ ଆଗକୁ ଧାଇଁଲା । ଆଖି ଯୁଆଡ଼କୁ ପାଇଲା ସିଆଡ଼କୁ ନାକ ସଳଖା ଚାହିଁଲା । ମନେ ମନେ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିବାକୁ ଚିନ୍ତା କରୁଥାଏ । ମନରେ ଥକାନ ଓ ଶରୀରରେ ଅନେକ କ୍ଳାନ୍ତି ସେ ଅନୁଭବ କରୁଥିଲା । ଏହି ସମୟରେ ଯେଉଁଠି ସେ ପହଞ୍ଚି ଗଲା; ସେଠାରେ ଗୋଟାଏ ମାଲବାହୀ ଜାହାଜରେ ମାଲ୍ ସବୁ ବୋଝେଇ ହେଉଥାଏ । କାଲିକଟ ୟାର୍ଡ଼ ପରିସର – ଏ । କୈାଣସି ପ୍ରକାର ସେ ଜାହାଜର ଡ଼କ୍ ଉପରକୁ ଉଠିଗଲା । ସେଇଠି ଶୋଇ ପଡ଼ିଲା । ଉଠିଲା ବେଳକୁ ଯେ କେତେ ବେଳ ହୋଇ ଯାଇଛି– ତାହା ସେ ଜାଣି ପାରିଲା ନାହିଁ ।
ହଠାତ୍ ଜାହାଜର କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ ଖବର ପାଇ ମାଡ଼ି ଆସିଲେ । ଗୋଟାଏ ଗର୍ଜ୍ଜନ କରି କମ୍ପି ଉଠିଲେ । କହିଲେ– “ଏ ପିଲା ତୁ କିଏ? ଏଠାକୁ କେମିତି ଆସିଲୁ ?” ଧୀରୁ ଭାଇର ପାଟି ଆଫା-ଆଫା ମାରି ନେଲା । ସେ ଡ଼ରି ଯାଇ କାନ୍ଦି କାନ୍ଦି କହିଲା –” ମୁଁ ଜାହାଜରୁ ଡ଼େଇଁ ଆତ୍ମହତ୍ୟା କରିବି ପଛେ ଘରକୁ ଫେରି କାହାକୁ ମୁହଁ ଦେଖାଇ ପାରିବି ନାହିଁ । ଥର ଥର ହୋଇ ସବୁ କହିଲା । କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ ସାହେବଙ୍କର ଦୟା ଆସିଲା । ଅନ୍ୟ ଗତି ଗତ୍ୟନ୍ତର ବି କିଛି ନଥାଏ । ଜାହାଜ ଯାଇ ମଝି ଦରିଆରେ ଲହଡ଼ି ଖେଳୁଥାଏ । ଆଉ ବନ୍ଦରକୁ ଏବେ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରିବା ପ୍ରାୟତଃ ସମ୍ଭବପର ନଥିଲା । ଉପାୟ ଶୂନ୍ୟ ହୋଇ କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ ସାହେବ ପିଲାଟାକୁ ଭରସା ଦେଲେ । ଜାହାଜ କୂଳ ଲଙ୍ଘି ଚାଲିଥାଏ ମଝି ପାରାବାରରେ । ହେଲେ, ଧୀରୁ ଭାଇ ଭାବନାରେ ତିଳେ ହେଁ ଭଟ୍ଟା ନ ଥାଏ ।
ଟିକି ପିଲା ବୋଲି ଯାହାକୁ ମଣନ୍ତି, ସେହି ଟିକି ପିଲାର ଭ୍ରୂଲତା ଚାଳନାରେ ଯମୁନା ନଦୀର ପ୍ରଳୟ ପୟୋଧି ଉତ୍ତାଙ୍ଗ ଜଳରାଶି ଦିନେ ଦ୍ୱିଧା ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ଯାଇଥିଲା । ସବୁ ଅସମ୍ଭବ ସେଦିନ କେମିତି ସମ୍ଭବ ହୋଇଥିଲା । ସେହି ଟିକି ଗାଁ ର ଟିକି ପିଲାଟି ଧୀରୁ ଭାଇ, ଯିଏକି ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ସାଧାରଣ କୃଷକ ପରିବାରରେ ତା’ର ଜନ୍ମ ଜାତକ ଲେଖାଇଛି, ଆଜି ଜାହାଜରେ ସାରା ବିଶ୍ୱ ପରିଭ୍ରମଣ କରିବ । କେତେ ଦେଶ ବିଦେଶରେ ଜାହାଜ ଲଙ୍ଗର ପକାଇବ । ସବୁ ସେ ଦେଖିବ । ମନ ଭରି ଉପଭୋଗ କରିବ । ସାହେବୀ ଆଦବ କାଇଦା ସବୁ ସେ ଶିଖିବ । ବେଳେ ବେଳେ ଏକ ଅଜଣା ଆତଙ୍କର ଶିହରଣରେ ସେ ସିନା ଶିହରିତ ହୋଇ ଉଠୁଥାଏ, ହେଲେ ପୁଣି କ୍ଷଣକେ ନିଜର ସ୍ୱପ୍ନିଳ ରାଇଜକୁ ଫେରି ଆସୁଥାଏ । ମନରେ ଦେଖା ଯାଉଥାଏ ଅଫୁରନ୍ତ ଉତ୍ସବର ପାରାବାର ।
ଶେଷରେ ଜାହାଜ ଯାଇ ସୁଇଡ଼େନ୍ ସହରରେ ପହଞ୍ଚିଲା । ମାଲ୍ ସବୁ ନିଷ୍କାସିତ ହେବାକୁ ଲାଗିଲା । କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ କେଉଁ ଆଡ଼େ ଚାଲି ଯାଇଥାନ୍ତି କେଜାଣି ଫେରିଲା ବେଳକୁ ଇତି ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ସମୟ ଅତିକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ଯାଇଥାଏ । ଧିରୁ ଛାନିଆରେ ଗୋଟିଏ କୋଣରେ ବସି ପଡ଼ିଥାଏ । ଭୟରେ ସନ୍ତ୍ରସ୍ତ ଦୃଷ୍ଟିଭଙ୍ଗିରେ ଚାରି ଆଡ଼କୁ ଚାହୁଁଥାଏ । ମନେ ମନେ ଖାଲି କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ଙ୍କୁ ଖୋଜି ହେଉଥାଏ, ହେଲେ ଡ଼ରରେ କାହାକୁ କିଛି ପଚାରିପାରୁ ନଥାଏ ।
ଅନେକ ସମୟ ପରେ, ବନ୍ଦର ବାହାରେ, ନିଜ ଖାତିରରେ, ଧୀରୁ ଭାଇ ପାଇଁ କୈାଣସି ପ୍ରକାରରେ ଗୋଟାଏ ଚଉକିଦାରି ଚାକିରୀ ଯୋଗାଡ଼ କରି- କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ ଫେରିଲେ । ସେଇଟା ଥାଏ ଗୋଟାଏ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଫ୍ୟାକ୍ଟେରୀ; ଯେଉଁଥିରେ ଧୀରୁ ଭାଇ ଏଣିକି ନିଜ ଜୀବନ ଖୋଜିବ । କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ ସଧିରେ ଡ଼ାକି କହିଲେ “ଧୀରୁ– ମନ ଲଗାଇ କାମ କରିବ । ଧୀରେ ଧୀରେ ସବୁ ଶିଖି ଯିବ । ହେଲେ ଶିଖିବାର ମନୋବୃତ୍ତି ରହିଲେ ହେଲା । କାହାକୁ ଠକିବ ନାହିଁ କି ଚୈାର୍ଯ୍ୟ ବୃତ୍ତି ଅବଲମ୍ବନ କରିବ ନାହିଁ । ଅନ୍ୟକୁ ଠକିବା ଅର୍ଥାତ୍ ନିଜକୁ ଠକିବା । ମନେରଖ ସଚ୍ଚୋଟ ପଣିଆ ମଣିଷର ସବୁଠାରୁ ମହାର୍ଘ୍ୟ ଅସ୍ତ୍ର; ଜୀବନରେ ସଫଳତାର ଏହା ଏକମାତ୍ର ଚାବିକାଠି । ତୁମେ ଆଦୈା ବ୍ୟସ୍ତ ହେବ ନାହିଁ । ମୁଁ ଏଠାକୁ ପୁନଶ୍ଚ ଫେରିବା ବେଳକୁ ଦୁଇ ବର୍ଷ ଲାଗିଯିବ । ଫେରିଲେ ତୁମ ପାଇଁ ପାସ୍ ପୋର୍ଟ, ଭିସା ଆଦି ଯୋଗାଡ଼ କରି ଆଣିଥିବି, ତୁମର ମନୋଭାବ ବି ଟିକିଏ ବଦଳି ଯାଇଥିବ । ତୁମକୁ ସ୍ୱଦେଶ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରାଇ ନେବି । କ’ଣ କହୁଛ କୁହ ?” ଧୀରୁ ଭାଇ ସହମତି ଜଟାଇ ମୁଣ୍ଡ ଟୁଙ୍ଗାରିଲା ।
ଏବେ ଧୀରୁ ଭାଇ ଗୋଟାଏ ନାମୀ ଦାମୀ କମ୍ପାନୀର ଚଉକିଦାର । ଏଠି ନିତି ସେ କେତେ ନୂଆ ଲୋକ ଦେଖେ । କମ୍ପାନୀର ସମସ୍ତ କାରବାର ଉପରେ ତୀକ୍ଷ୍ଣ ନଜର ରଖେ । ସହଜେ ତ ପାଠ-ଶାଠ ଦୁଇ ଅକ୍ଷର ପଢ଼ିଛି । ସବୁ କିଛି ବୁଝେ । ଆହୁରି ଏଠି ସେ ଭଲ ଭାବେ ଇଂରେଜୀ ଶିଖିଗଲାଣି, ଏଥର ସମସ୍ତଙ୍କ ସହ ମିଶି ଗଲାଣି । ଆଉ ତା’ର କିଛି ଅସୁବିଧା ହୁଏ ନାହିଁ । ବସାରେ ଆସି ପହଞ୍ଚିଲେ ଥକ୍କା ହୋଇ ଶୋଇଯାଏ । ବାପା-ମା କଥା ମନେ ପଡ଼ିଲେ କେବେ କେବେ କାନ୍ଦି ଉଠେ । ମାତ୍ର କମ୍ପାନୀ ଭିତରେ ଥିଲେ ଉଚ୍ଚକିତ ସ୍ୱପ୍ନର ଆସ୍ତରଣ ଜମାଟ ବାନ୍ଧେ, ଅହରହ ସେ ସ୍ୱପ୍ନରେ ମସ୍ଗୁଲ ହୋଇ ତହିଁରେ ବୁଡ଼ି ରହେ ।
ନୀରବରେ ଭାବେ ସେ ବି ଗୋଟାଏ ଫ୍ୟାକ୍ଟେରୀ କରନ୍ତା, କେତେ ଗାଡ଼ି ମୋଟର ଚାକର ବାକର ଲଣ୍ଡ ଭଣ୍ଡ ହୁଅନ୍ତେ । ତା’ ଦେଶରେ ଅଗଣିତ ନର ନାରୀ କର୍ମ ସଂସ୍ଥାନ ପାଆନ୍ତେ । ନିଜ ଦେଶରେ ଗଚ୍ଛିତ ପ୍ରଚୁର କଞ୍ଚାମାଲ ସୁଲଭ ଦରରେ ମିଳି ପାରନ୍ତା । ଫଳରେ ସେହି ଦେଶରେ କଞ୍ଚାମାଲରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ସାମଗ୍ରୀ ସେହି ଦେଶରେ ରହନ୍ତା । ଲୋକେ ଶସ୍ତାରେ ହାତ ପାହାନ୍ତାରେ ସବୁ କିଛି ଦ୍ରବ୍ୟ ପାଇ ପାରନ୍ତେ । ମାତ୍ର ତା’ ନିଜ ଦେଶରୁ ଆସୁଥିବା କଞ୍ଚାମାଲରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ସାମଗ୍ରୀ ପୁନରାୟ ଚଢ଼ା ଦାମରେ ଭାରତରେ ବିକ୍ରୀ ହେବ –ଏହା ବଡ଼ ଲଜ୍ଜାଜନକ କଥା । ଏଭଳି ଏଣୁ-ତେଣୁ ଅନେକ ଭାବନା ତାକୁ ଆନ୍ଦୋଳିତ କରେ । ମାତ୍ର ତାହାର ବାସ୍ତବ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀତା ନେଇ ମନରେ ଶଙ୍କା ଉପୁଜେ । ସେ ପୁଣି ଗୁମ୍ସୁମ୍ ହୋଇଯାଏ ।
ଙ୍ଘ ଙ୍ଘ ଙ୍ଘ ଙ୍ଘ
କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ ବୋଧହୁଏ ଭୁଲି ଯାଇଥାନ୍ତି ପିଲାଟିର କଥା । ସେ ସୁଇଡ଼େନ୍ ଫେରିଲା ବେଳକୁ ଏହା ଭିତରେ ସାତ ବର୍ଷ ବିତି ଯାଇଥାଏ । ଧୀରୁ ଭାଇ କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ଙ୍କୁ ଦେଖି ଆତ୍ମବିଭୋର ହୋଇ ଉଠିଲା । ସତେକି ସବୁଠୁ ଆପଣାର ଲୋକଟାକୁ ଏଥର ସେ ପାଇଗଲା । ସ୍ୱଦେଶକୁ ଫେରିବାର ସ୍ୱପ୍ନରେ ସେ ବିଭୋର ହୋଇ ଉଠୁଥାଏ । କ୍ୟାପଟେନଙ୍କୁ ପାଖରୁ ଇସାରା ପାଇ ସ୍ୱଦେଶ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରିବାର କ୍ଷୀଣପ୍ରଭା ଆଲୋକ ରାଶି ଉକୁଟି ଉଠିଲି । ଆଶାର କିରଣ ଉଦ୍ଗୀରଣ ହେଲା । ସେ ନିଜ ସମାନ ପତ୍ର ସବୁ ପ୍ୟାକ କରିି ଜାହାଜରେ ବସି ପଡ଼ିଲା ।
ଶେଷରେ ଜାହାଜ ଆସି କାଲିକଟ ବନ୍ଦର ଛୁଇଁଲା । ବହୁ ପ୍ରତିକ୍ଷୀତ ସ୍ୱଦେଶ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରିବାର ଯେଉଁ ଉତ୍କଣ୍ଠା ଓ ବ୍ୟଗ୍ରତା ଥିଲା ତା’ର ପରିସମାପ୍ତି ଘଟିଲା ।
କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ ଧୀରୁର ମସ୍ତକରେ ଶେଷ ସ୍ପର୍ଶ ଦେଲେ, ତା’ର ପିଠି ମୁଣ୍ଡ ଥାପୁଡ଼ାଇ ଦେଇ ନିଜର କୋମଳ ହସ୍ତ ଚନ୍ଦ୍ରିକରେ ଏକ ମୃଦୁ ଶିହରଣର ରେଖାଟିଏ ଟାଣି ଦେଲେ । ପାଟିରୁ ଝରି ପଡ଼ିଲା କେଇପଦ ମିଠା କଥା, ଶେଷ କଥା ଅଥଚ ଗଭୀର ଆତ୍ମୀୟତାର ଆନ୍ତରିକତାର ଅଭୁଲା ସ୍ମୃତି, ଅଭୁଲା କଥା, –“ଧୀରୁ ! ସିଧା ମା’ ବାପା ପାଖକୁ ଫେରିଯାଅ । ସେମାନେ ତୁମକୁ ଚାହିଁ ରହିଥିବେ । ନିଜ ଉପରେ ନିଜର ଆତ୍ମ ପ୍ରତ୍ୟୟ କେବେ ହରାଇବ ନାହିଁ । ଉଚ୍ଚ ହେବା ପାଇଁ କର ଯେବେ ଆଶା, ଉଚ୍ଚ କର ଆଗ ନିଜ ଅଭିଳାଷା ।”
ମନେ ମନେ ସେ କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ଙ୍କୁ ଅନେକ ବଧାଇ ଓ କୃତଜ୍ଞତା ଜଣାଇଲା । ହେଲେ ଲାଜରେ ହୃଦୟର ସବୁତକ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ପରିପ୍ରକାଶ ହୋଇ ପାରୁ ନ ଥାଏ । ସେ ଧୀର ଅଥଚ ସନ୍ତ୍ରର୍ପଣତାର ସହକାରେ କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ଙ୍କ ପାଦଧୂଳି ନେଇ ମଥାରେ ମାରିଲା । ସେଠୁ ସିଧା ଘରକୁ ଧାଇଁଲା । ପରିବାର ଆତ୍ମୀୟ ସ୍ୱଜନ ଧୀରୁକୁ ଦେଖି ଖୁସିରେ ଆତ୍ମହରା ହୋଇ ଉଠିଲେ । କୋଳାକୋଳି, କନ୍ଦାକନ୍ଦିର ପର୍ବ ତହିଁକି ଚାଲିଲା । ଧୀରୁ ବିଦେଶ ଅନୁଭୂତି ସବୁ ଗୋଟି ଗୋଟି ବଖାଣି ବସିଲା । ଏଥର କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ଙ୍କ କଥା ମନେ ପଡ଼ି ଯିବାରୁ ସେ ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ ଉଠିଲା । କିଛି ଗୋଟାଏ କରିବା ଚିନ୍ତାରେ ଗୁମୁରି ଉଠିଲା ।
ବିଦେଶରୁ ସଂଗୃହୀତ ସ୍ୱଳ୍ପ ବଳକା ସଂଚିତ ଫୁଜିକୁ ଆଧାର କରି ସେ ସର୍ବ ପ୍ରଥମେ ଏକ ଅଣ୍ଡା ଦୋକାନ ଖୋଲିଲା । ତହିଁରୁ ଉପାର୍ଜିତ ଅର୍ଥରେ ଆଉ ଗୋଟାଏ ବଡ଼ ବ୍ୟବସାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଖୋଲିଲା । ତହିଁ ଉତ୍ତାରୁ ବିଦେଶାଗତ ଅନୁଭବ ଓ ଅନୁଭୂତି ସମସ୍ତକୁ ବିନିଯୋଗ କରି ଛୋଟ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଫ୍ୟାକ୍ଟୋରୀ ବସାଇଲା । ଯେତେବେଳେ କୈାଣସି ବ୍ୟବସାୟିକ କ୍ଷତି ସହି ନ ପାରି ସେ ହତୋତ୍ସହିତ ହୋଇପଡେ,ସେତେବେଳେ ତା’ର କ୍ୟାପ୍ଟେନ୍ଙ୍କ କଥା ମନେ ପଡ଼ିଯାଉଥାଏ । ପୁଣି ନବ ଉନ୍ନାଦନାରେ ସେ ମାତିଯାଏ ।
ନୂତନ କର୍ମ ପ୍ରେରଣାରେ ସେ ତତ୍ପର ହୋଇଉଠେ । କ୍ରମଶଃ ଗୋଟାଏ ପରେ ଗୋଟାଏ ସହସ୍ର ଶିଳ୍ପ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ସେ ଖୋଲି ପକାଇଲା । ଉପରକୁ ଉଠି ଚାଲିଲା ଯେ ଉଠି ଚାଲିଲା ଏକାଥରକେ ନଭଶ୍ଚୁମ୍ଭୀ ଅଟ୍ଟାଳିକାରେ ଯାଇ ଜୀବନ ବିତିଲା । ଆଜି ଏକ ଆଟାଚି ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଟଙ୍କା ଯଦି ତାଙ୍କ ହାତରୁ ଖସି ବିଚ୍ଛୁରି ପଡ଼େ, ତାହାକୁ ସାଉଁଟିବା ପାଇଁ ଯେତିକି ସମୟର ଆବଶ୍ୟକତା ଅଛି, ସେତିକି ସମୟରେ ତା’ ଠାରୁ କେଇ ଗୁଣା ବେଶି ଅର୍ଥୋଉପାର୍ଜନ କରିବାକୁ ସେ ସମର୍ଥ । ତେଣୁ ସେ ବିଶିଷ୍ଟ ଶିଳ୍ପପତି । ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଧନୀ । ବିସ୍ମୟ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ।
ଆଜି ବିଶ୍ୱାସ କରି ହୁଏନା; ଏଭଳି ମଣିଷର କ୍ରମ ବିକାଶ କି ସତରେ ସମ୍ଭବ? ତେବେ କ’ଣ ସବୁ ସମ୍ଭବ; ଯଦି ଉଚ୍ଚାଭିଳାଷ ଓ ତାକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାର ଐକାନ୍ତିକ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଓ ସାଧନ ମଣିଷ ପାଖରେ ଥାଏ ? ସେଦିନ ଅତିଥି ଶାଳାରେ ଧୀରୁ ଭାଇ ବସି ପଡ଼ିଥାନ୍ତି । କ୍ୟାପ୍ଟେନ ପରିଧାନରେ ପରିହିତ ତୈଳ ଚିତ୍ରଟା ଆଡ଼କୁ ଖାଲିଦୃଷ୍ଟି ନିବଦ୍ଧ ଥାଏ । ଆଖିରୁ ଝରି ପଡ଼ୁଥାଏ କୃତଜ୍ଞତାର କେଇ ଟୋପା ଅଶ୍ରୁ । ଅଲକ୍ଷ୍ୟରେ ହାତ ଦୁଇଟା ହଠାତ୍ ଉପରକୁ ଉଠିଗଲା । କାହାକୁ ପ୍ରଣାମ କରି ପୁଣି ଫେରି ଆସିଲା ପୁର୍ବ ସ୍ଥିତିକୁ । ହେଲେ ତାଙ୍କର ମନେପଡ଼ି ଯାଉଥାଏ ସେହି ଶେଷ କେଇ ପଦ କଥା, ଯାହା ଅଭୁଲା ସ୍ମୃତି; ଅଭୁଲା କଥା ।